W dokumencie z 2 lipca 1299r. pojawiła się informacja o istnieniu w Gniechowicach kościoła i parafii. Oto Wilhelm, proboszcz parafii w Gnichwitz, występuje jako świadek w dokumencie wydanym przez kanonika Jana Symonis, oficjała we Wrocławiu, dla klasztoru klarysek we Wrocławiu (S.R. 2555). 14 stycznia 1376r. w dokumencie kardynała Jana od św. Marka w sedes Wratislaviensis przytoczony zostaje kościół parafialny w Gnichwicz. Do dziś istniejący kościół gotycki, w późniejszym okresie przekształcony w neogotyk, wzniesiony został zapewne pod koniec XV wieku. Położony jest on pośrodku wsi na znacznym wzniesieniu. Wokół zanjduje się stary cmentarz. Kościół i cmentarz otoczony został murem z łamanego granitu. W czasie reformacji przejęty przez protestantów. W roku 1642 znacznie został uszkodzony podczas pożaru wsi i następnie odbudowany z wykorzystaniem starych murów. od roku 1653 został oddany w ręce katolików. Przez długie lata był kościołem filialnym parafii Zachowice. Prawdopodobnie od początku XVIII wieku. Samodzielną parafią została ustanowiona w roku 1845. Należy tu wspomnieć, że w schematyźmie diecezji wrocławskiej z roku 1857 wspomniany był jako kościół pod wezwaniem św. Marcina (B.S. 31 (1857). Prawdopodobnie po tej dacie nadano mu nowy tytuł św. Filomeny. W latach 1677-1679 był wzmiankowany jako kryty gontem, z drewnianą wieżyczką na sygnaturkę. Wtedy został ufundowany ołtarz Trójcy Św. W roku 1689 ponownie odbudowany. W roku 1706 wzmiankowano o braku wieżyczki na sygnaturkę, a sklepione było tylko prezbiterium. Około roku 1750 gniechowicka świątynia nie posiadała wieży, tylko schodkowy szczyt wschodni. W ciągu wieków kościół remontowany był wielokrotnie. W roku 1838 wykonano nowy dach kryty dachówką z drewnianą wieżyczką na sygnaturkę, dobudowano kruchtę od południa. W latach 1853-1854 nastąpiło zastąpienie kamiennegosklepienia w prezbiterium na ceglany, wykonano nowe otwory okienne, odnowiono tynki, dano nowe wyposażenie wnętrza. W latach 1872-1873 wzniesiono wieżę i przy niej dwie przybudówki. W roku 1899 przeprowadzono malowanie wnętrza. Naprawa hełmu wieży miała miejsce w roku 1920. Przed drugą wojną światową w latach 1935-1936 dokonano gruntownego remontu. Dokonano wtedy usunięcia noeogotyckich wieżyczek w elewacjach, wykonano nowe tynki, odmalowano wnętrze i częściowo sprzęt.
Opis zewnętrzny
Gniechowicka świątynia została wymurowana z kamienia i cegły, a później tynkowana. Nawa kościoła została zaprojektowana na rzucie prostąkąta, prezbiterium kwadratowe, od północy zakrystia równa mu długością; od zachodu na osi kwadratowa wieża z dwiema przybudówkami po bokach; od południa dwie kwadratowe kruchty do nawy i prezbiterium. W prezbiterium i przyziemiu wieży sklepienie krzyżowe, w zakrystii kolebka, w nawie, kruchtach i dobudówkach strop. Tęcza o łuku ostrym. Chór muzyczny drewniany, wsparty na dwóch filarach. We wschodniej ścianie przbiterium wielka wnęka zamknięta odcinkiem łuku, w północnej ścianie zakrystii ostrołukowa wnęka na lawaterz. Otwory okienne rozglifione od wewnątrz, zamknięte półkoliście, na zewnątrz w większości ostrołukowe. Otwory drzwiowe prostokątne oraz zamknięte trójkątnie; drzwi z prezbiterium do zakrystii drewniane, okute blachą z uchwytem i zamkiem z przełomu wieków XVII/XVIII. W kruchcie południowej portal do nawy gotycki z końca XV w., kamienny, ostrołukowy, profilowany,z wałkami. Elewacja z wyodrębnionym cokołem i gzymasami podokapowymi. W elewacji zachodniej wieża z przyporami od zachodu; okienka wąskie ostrołukowe. Dachy: nad nawą, prezbiterium, kruchtą południową dwuspadowe, nad zakrystią pulpitowy, kryte dachówką; na wieży ostrosłupowy hełm podbity blachą.
Wyposażenie wnętrza
Wyposażenie w większości eklektyczne z lat 1853-1854 z wykorzystaniem wcześniejszych elementów. Ołtarz główny neobarokowy wykonał w roku 1853 Franciszek Ksawery Moschner. Jest on archtektoniczny, ujety parami kolumn, z rzeźbami świętych: Dominika oraz Wincentego Fereriusza barokowymi z połowy XVIII w. Były one zapewne przemalowane w roku 1935. Prawdopodobnie znajdowały się w prawym ołtarzu bocznym. W polu głównym znajduje się obraz św. Filomeny. Namalowany został przez artystę Krachwitza z Ząbkowic w roku 1853. W antependium umieszczona została płaskorzeźba w owalu przedstawiającą św. Filomenę na łożu. Pochodzi z roku 1953. Przed wejściem do prezbiterium po obu bokach umieszczono dwa ołtarze boczne barokowe z pierwszej połowy XVIII w. Były one odnowione i uzupełnione w latach 1853-1854. Ołtarze są architektoniczne, ujęte parą kolumn; lewy z rzeźbą św. Jadwigi(?) z połowy XVIII w. i obrzem Św. Rodziny z połowy XIX w.; prawy z obrazami z połowy XVIII w. św. Dominika w polu głównym i Mistycznych zaślubin św. Katarzyny Sieneńskiej w neobarokowym zwieńczeniu. Po lewej stronie ołtarza na pewnym wzniesieniu umieszczono ambonę wykonaną w stylu eklektycznym z roku 1853. Wykonana została przez F.K. Moschnera. Na cylindrycznym korpusie postawiono płaskorzeźbę czterech ewangelistów. Nie opodal ambony stoi chrzcielnica drewniana wykonana w stylu neobarokowym z roku 1853 autorstwa F.K. Moschnera, z puklowaną czaszą na tralkowym trzonie. Misa cynowa z datą 1733 i 1845 (rok odnowienia?). Krucyfiks drewniany z pierwszej połowy wieku XVIII. Dwa świeczniki cynowe z napisem Gnichwitz i datą 1843. Płyta nagrobkowa umieszczona na ścianie kruchty południowej Sabiny Sturm z Wrocławia zmarłej w roku 1605, Zony Jana Fabriutiusa. Została ona wukonana z piaskowca, z płaskorzeźbą zmarłej i herbami Sturm i Rindfleisch. Około połowy wieku XIX wybudowano plebanię.
Ks. prof. dr hab. Mieczysław KOGUT – Dekanat Kąty Wrocławskie cz. 1